Selecteer de taal

Missie naar de Moerdijkbruggen

Eerder verschenen in G-1Informatie nummer 34 (zomer 2019)

Op Schiphol waren nu twee Fokker G-1s beschikbaar om op te treden als escortejager voor de missie naar de Moerdijkbrug. De G-1 325 was inmiddels ook op Schiphol gearriveerd en ook de G-1 303 was van Soesterberg overgevlogen, zodat er op Schiphol nu vijf G-1s waren. Hiervan waren 303, 322 en 325 zwaar beschadigd en in reparatie.
Op Schiphol waren zodoende slechts twee gevechtsklare G-1s aanwezig en waren er meerdere bemanningen beschikbaar. Een aantal van hen had inmiddels al wat gevechtservaring opgedaan en het is mogelijk dat dit heeft meegespeeld in de samenstelling van de bemanningen. Daarnaast was het personeel behoorlijk vermoeid geraakt. Inmiddels was een bevel van hogerhand uitgevaardigd dat er enkel vrijwilligers mee mochten gaan op missie, omdat de uitvoer daarvan wel erg gevaarlijk was geworden.

Hoe dit is gegaan is misschien wel het beste te illustreren aan de hand van het verslag van Ruygrok, wat hij voor de missie schreef aan zijn meerderen: “Willem Anceaux en ik wachtten op de commandopost op het startbevel. In het volgende uur heb ik mij op de dood voorbereid en we wilden onze huid duur verkopen. Zulke ogenblikken kosten je tien jaar van je leven, je voelde je ook werkelijk tien jaar ouder worden”.

Lok, ingedeeld als staartschutter bij de 4de JaVA, vernam na de meidagen het volgende: “Hij (de G-1 staartschutter Lindner, RED.) mocht eerst niet mee, want hij stond over te geven, waarschijnlijk van angst. Toen hij later hersteld was, ging hij met een ander toestel mee dan oorspronkelijk de bedoeling was. En juist dat vliegtuig is neergeschoten. Zowel de vlieger als de schutter overleefde het niet.”

Daarbij kwam de constante stroom Luchtwacht meldingen over vijandelijk vliegverkeer in de omgeving van Dordrecht. Al deze factoren leidden ertoe dat er pas om 5.19 uur gestart kon worden. De bemanningen waren uiteindelijk als volgt samengesteld:

Fokker T.V 856
Luitenant waarnemer G.H.J. Ruygrok (commandant)
Eerste luitenant vlieger W.F. Anceaux (eerste vlieger)
Reserve aspirant officier vlieger O.W. Douwes Dekker (tweede vlieger)
Sergeant telegrafist G. van Riemsdijk (telegrafist)
Dienstplichtig soldaat luchtschutter J. Wijnstra (staartschutter)

Aanvulling 31-08-2023 tav de commandant van de TV bommenwerper (reactie via onze website):

In het artikel, "Ooggetuigeverslag: Missie naar de Moerdijkbruggen" staat de commandant van de Fokker T.V bommenwerper verkeerd aangegeven.

In eerste instantie was inderdaad Luitenant waarnemer G.H.J. Ruygrok (commandant) aangewezen om deze noodlottige missie te vliegen. Deze werd alom als een zelfmoordmissie gezien, vanwege het luchtoverwicht van de Duitse Luftwaffe boven Nederland op dat moment.

Ben Swagerman, Reserve-tweede Luitenant-waarnemer heeft zich toen vrijwillig aangemeld om in plaats van Luitenant Ruygrok de missie te vliegen, en hij is later ook samen met de volledige bemanning gesneuveld toen de T.V werd neergeschoten.
Luitenant Swagerman bood aan om de plaats van Luitenant Ruygrok over te nemen omdat de laatste getrouwd was en Swagerman niet. Bovendien was Swagerman op de eerste oorlogsdag al neergeschoten geweest en volgens hemzelf zou dat geen tweede keer gebeuren in dezelfde week.

Het lijkt mij niet meer dan rechtvaardig en historisch correct dat u Luitenant Swagerman's actie en rol vermeld in uw artikel.
Luitenant Swagerman werd voor zijn rol in deze missie postuum de Militaire Willemsorde 4de klasse verleend.

 

Fokker G-1 308
Tweede luitenant vlieger Jhr. B. Sandberg (vlieger)
Sergeant schutter waarnemer J. van den Breemer (staartschutter)

Foto: G-1 308 klaar voor vertrek mobilisatie 1940


Fokker G-1 3xx
Tweede luitenant vlieger P.C. Schoute (vlieger)
Sergeant schutter waarnemer H.P. Lindner (staartschutter)

 

De uiteindelijke opdracht die Sissingh, de commandant van de Bommen Vliegtuig Afdeling (Bom.VA) krijgt, luidt als volgt:

“Bombardeer met de grootst mogelijke nauwkeurigheid de verkeersbrug bij Moerdijk met mijnbommen van 300 kilogram met vertraging. Bescherming twee G-1s, welke eventueel nog kunnen mitrailleren, doch niet ten koste van veiligheid T.V voor en tijdens bombardement. Het juiste treffen van de brug is thans van het grootste belang. Bemanning T.V en G-1s moeten na deze actie zo spoedig mogelijk tevens berichten of grote colonnes pantservoertuigen op of nabij de bruggen zijn waargenomen.”

Nadat de vliegtuigen zijn opgestegen en zich op boomtophoogte richting Dordrecht begeven begint op Schiphol het wachten dat voor velen uren zal hebben gekost. Het waren echter slechts veertig minuten voordat de G-1 met Sandberg en van den Breemer op Schiphol terugkeerde.

Pas om 6.50 uur (…) meldt C.-1 LvR luitenant Driessen: “…dat de T.V en een G-1 zijn afgeschoten. Van de T.V heeft de eerste bom geen doel getroffen, de tweede niet ontploft. Op de terugweg werden zij achterhaald door Messerschmitts.”

 

Kapitein Lamers meldde: “Moest drie G-1s leveren voor bescherming T.V (…), twee G-1s uit Bergen, een G-1 van Schiphol. Een van de twee G-1s uit Bergen kon bij de landing te Schiphol slechts een wiel uitlaten. Bemanning verliet het toestel veilig per valscherm. Bombardement werd ingezet met de T.V en twee G-1s (zie bericht van 6.50 uur). Toen luitenant Sandberg de T.V brandend op de grond zag en de G-1 met luitenant Schoute branden in de lucht is hij teruggekeerd. Zij werden aangevallen door vele Messerschmitts. Luitenant Sandberg zag o.a. dat Schoute door zes machines werd aangevallen.”

 

Ook luitenant Sissingh schreef kort een verslag, waarin hij meldde dat er waarschijnlijk een bom was afgeworpen. Tijdens de tweede aanval werd de T.V afgeschoten. Alle drie de verslagen, van Driessen, Lamers als Sissingh, zijn gedeeltelijk afkomstig van de bemanning van de enige overgebleven G-1.

PC Schoute - collectie Piet Lok

 

Meer dan 15 jaar naar dato vraagt kolonel Molenaar in zijn poging de missie te reconstrueren aan Sandberg of hij zijn herinneringen op papier wil zetten. Sandberg schrijft het volgende:

    1. Op 13 mei 1940, zeer vroeg in de morgen werd opdracht gegeven aan 1 T.V (naar ik meen het laatste nog beschikbare vliegtuig) de Moerdijk te bombarderen, terwijl voor bescherming kon worden opgebracht 2 G-1 vliegtuigen, (naar ik meen, op dat ogenblik eveneens de enige die nog beschikbaar waren).
    2. De T.V nam voor dit doel twee bommen van 300 kg. aan boord.
    3. Alle drie vliegtuigen waren op of nabij Schiphol gestationeerd en startten vandaar.
    4. De opdracht tot vertrek werd enkele malen naar een later tijdstip verschoven, veroorzaakt door meldingen van zeer grote vijandelijke luchtactiviteit in het te doorvliegen gebied, zowel als bij het doel, voornamelijk ten zuiden van Rotterdam.
    5. Vliegers en Waarnemer der T.V, en de beide vliegers der twee G-1 vliegtuigen, waarvan ondergetekende er een was, bespraken op Schiphol voor het vertrek de wijze van aanvliegen en bombarderen met het oog op de gemelde sterke vijandelijke activiteit, teneinde tot de beste wijze van uitvoeren van de bombardeeropdracht te komen, alsmede de kansen op een o veilig mogelijke heen en terugvlucht nader te bezien.
    6. Eerder opgedane ervaring leidde ertoe te besluiten dat de T.V op minimale hoogte (boom) zou vliegen, met een rechtstreekse koers naar Dordrecht, en de twee G-1 vliegtuigen op ong. 300 meter daarboven en ong. 100 meter ter weerszijden van de T.V.
    7. Kort voor Dordrecht zou de T.V met grootst mogelijke stijgsnelheid klimmen tot 1000 meter, de minimaal voor het afwerpen der bommen benodigde hoogte, en straight and level van Noord naar Zuid in een run met een bom te bombarderen, om de tweede bom in reserve te houden, en bij missen van het doel tijdens de eerste run, nog een tweede mogelijkheid in handen te houden.
    8. Tijdens het klimmen en de aanval zouden de G-1 vliegtuigen ongeveer 500 meter boven en ter weerszijde van de T.V blijven, met de bedoeling als cover tussen eventuele aanvallers en de T.V te kunnen optreden.
    9. Toen uiteindelijk na uitstel van naar ik meen ongeveer anderhalf uur werd gestart, werd vorengenoemd plan inderdaad precies in de praktijk gebracht en tijdens de heenweg werd geen vijandelijk vliegtuig waargenomen.
    10. In de buurt van Dordrecht begon de klim, de G-1s tot ruim 1500 meter, de T.V naar schatting tot 1000 meter en nog tijdens het eerste aanvliegen van de brug werd de eerste bom afgeworpen die ruwweg geschat op ongeveer 50 meter West naast de brug in het water ontplofte.
    11. Er was op dat moment door mij nog geen vijandelijk vliegtuig waargenomen, en de T.V vervolgde zijn koers op gelijkblijvende hoogte in Zuidelijke richting, kennelijk om in positie te komen voor een tweede run.
    12. Een tweede run werd dan ook kort daarna, nu in Zuid Noord richting op gelijke hoogte uitgevoerd, ongeveer 1000, resp. 1500 meter.
    13. De tweede bom viel, aan het opspatten van het water te zien, zeer dicht bij een der pijlers, maar er volgde geen explosie.
    14. De formatie ging terstond hierna in sterke daalvlucht over om op dezelfde wijze als op de heenweg de terugweg te aanvaarden en even ten Noorden van Dordrecht werd minimale hoogte bereikt.
    15. Tegelijk met het bereiken van deze hoogte werd door mij en waarschijnlijk tegelijkertijd door wijlen luitenant Schouten een formatie vijandelijke jagers (ME 109) waargenomen, naar ik meen zes, en mogelijk zelfs negen stuks, die onze formatie uit het Oosten en vanaf ongeveer 1500 á 2000 meter rechtstreeks benaderde.
    16. De beide G-1 vliegtuigen begonnen tegelijk een klimmende cirkel om uit de ongunstige lage positie te komen, daarbij tussen aanvallers en de T.V blijvende.
    17. De vijandelijke formatie splitste, en terwijl ik 3 ME 109’s in de buurt van de tweede G-1 zag, werd ikzelf door drie aangevallen e.e.a. al cirkelend, gezien de G-1s beide bleven proberen zo vlug mogelijk hoogte te winnen, tevens van hun wendbaarheid gebruik makend.
    18. Terwijl ik tijdens deze eerste seconden van de aanval trachtte de positie van de T.V in het oog te blijven houden, deed een groep van, naar ik meen, 2 ME 109’s hierop een aanval vrijwel rechtlijnig van achteren en terwijl zij nog op betrekkelijke grote afstand waren, naar schatting 1000 meter boven en achter, zag ik de T.V tegen de grond gaan, weshalve ik achteraf heb aangenomen dat de ME 109’s van de kanonnen gebruik maakten tijdens hun eerste run, en met genoemd resultaat.
    19. Ikzelf begon tezelfdertijd al draaiende en inderdaad vlug de binnenste cirkel bereikende vuurstoten op enkele ME’s af te geven terwijl de tweede G-1 in een soortgelijk gevecht was gewikkeld, op enige afstand. De tweede G-1 zag ik enkele ogenblikken later in een zeer steile duikvlucht naar beneden gaan en vermoedde het ergste.
    20. De aanvallende ME 109’s gingen even later over in straight and level, en gezien hun belangrijk hogere snelheid en bovendien alleen overgebleven, had achtervolgen geen zin.
    21. Al draaiende bleef ik hoogte winnen en tegelijk zodoende zoveel mogelijk alle richtingen afzoeken naar eventueel nieuwe aanvallers.
    22. De vijand liet mij evenwel verder ongemoeid waarna ik uiteindelijk op grotere hoogte, naar ik meen ongeveer 4400 meter naar Schiphol terugkeerde.
    23. Over de plaats waar het gevecht zich afspeelde kan ik alleen zeggen dat zulks even ten Noorden van Dordrecht begon.
    24. Gezien e.e.a. nu ongeveer 16 jaar gleden plaatsvond, moge ik opmerken dat, hoewel ik heb getracht e.e.a. zo zakelijk mogelijk weer te geven, elk geheugen na een zo lange tijd niet meer voor 100% betrouwbaar kan worden aangemerkt. Ik ben er derhalve van uitgegaan liever minder dan meer weer te geven, temeer waar het verslag bedoeld is voor doeleinden van geschiedschrijvers.